NỖ LỰC ẢO, KIỆT SỨC VÀ VÒNG LẶP CỦA SỰ LỪA DỐI (Self-Deception)
Tác giả: Học viên Vàng Đức Hoàng (khóa 2020-2023)
1. Cảm hứng
Gửi tới những người bạn của tôi.
Ngày bạn đọc blog này, có lẽ đã là cuối năm, không rõ bạn đã hoàn thành bao nhiêu phần trăm mục tiêu của bạn trong 2022 rồi? Tôi có quen các bạn trong FCTC, và tôi cũng biết, những thành viên của câu lạc bộ đều là những người có tham vọng lớn, có lẽ, mục tiêu của bạn cũng đang lớn lao hơn bình thường.
Đôi khi lượn lờ trên mạng xã hội hay những đọc lời bình luận, tâm sự của các bạn, tôi gặp được những bạn nói rằng mình có mục tiêu ôn thi vào Chuyên, tham dự kỳ thi Học sinh giỏi Quốc gia, du học, các chứng chỉ và nhiều điều khác, tôi hiểu sự áp lực của các bạn, và tôi rất nể phục khi các bạn đã dám đặt ra những thử thách cho bản thân.
Tuy nhiên tôi cũng nhận ra, một vài người bạn của tôi mặc dù dành rất nhiều thời gian để học, gần như chẳng bao giờ có thời gian dành cho việc giải trí cũng như rèn luyện thể thao,… Vậy nhưng không hiểu tại sao thành tích của các bạn ấy lại không được cải thiện, hay nói cách khác là dậm chân tại chỗ. Thực tế là tôi cũng đã từng như vậy một khoảng thời gian dài.
Điều đó làm tôi nhớ tới khái niệm về “Nỗ lực ảo”.
Hy vọng, qua bài viết này, bạn có thể nhận ra mình có đang nỗ lực ảo hay không, và mong bạn có thể thoát khỏi nó.
Bài viết được lấy ý tưởng từ “Self-deception: maybe why you’re still grey after practicing every day” của tác giả -is-this-fft-, đó là một bài viết nói về lập trình thi đấu (competitive programming), các bạn theo lập trình thi đấu có thể tham khảo.
Một lần nữa, tôi rất vinh dự khi bạn đã chọn đọc blog này.
2. Nỗ lực ảo là gì?
Phân tích theo mặt từ vựng, “nỗ lực” là một động từ, động từ này chỉ những người luôn chăm chỉ và cố gắng để hoàn thành tốt công việc. Không phải ai sinh ra cũng có được năng lực tiềm ẩn, muốn thành công cần phải nỗ lực hết mình, nỗ lực chính là sự chăm chỉ, cố gắng gấp 100, 1000 lần năng lực của bản thân để gặt hái được những quả ngọt. Còn “ảo” nghĩa là mập mờ, khi ẩn, khi hiện, thấy có nhưng kỳ thật không, tưởng thật nhưng là giả. Như vậy đã đủ để phổ quát ý nghĩa của từ này.
Một khái niệm nữa là sự lừa dối, sự lừa dối diễn ra khi bạn đang cố ý đánh lừa ai đó để họ có một niềm tin vào điều sai lầm. Ở đây, bạn đang lừa dối chính bản thân mình, bạn đang mắc kẹt trong một vòng lặp tự lừa dối chính bản thân – một vòng lặp che mắt bạn bằng sự ảo tưởng và ngăn bạn biết được sự thật.
Theo ngành tâm lý học, qua các xu hướng cho thấy con người có thói quen tự lừa dối bản thân. Mọi người thường tự đánh giá quá cao điểm mạnh của mình mà xem nhẹ những điểm yếu – những thứ mới đáng phải chú ý để giúp bạn trở thành một người tốt hơn. Ví dụ, mọi người thường đánh giá quá cao về sự thông minh, vẻ đẹp và năng lực trong khi đánh giá thấp những sai lầm, khuyết điểm, tính cách và sự thiếu hiểu biết.
Tại sao chúng ta lại có xu hướng như thế?
Việc tự lừa dối bản thân ở một mức độ nào đó có phần nào ảnh hưởng tới sức khỏe tâm lý. Theo nghiên cứu Self-Deception: Unmasked của tác giả Alfred R. Mele, khi chúng ta che mắt bản thân khỏi những khuyết điểm và phóng đại những ưu điểm của mình lên, lòng tự trọng của chúng ta sẽ được nâng cao, điều đó làm ta tự tin hơn, và sự tự tin là một điều cần thiết đối với sức khỏe tâm thần, tuy nhiên nó có mặt trái: Nó ngăn cản chúng ta thấy được thực tế bản thân đang như thế nào để khắc phục cũng như đưa ra những quyết định sáng suốt.
Điều đó khiến người ta trở nên tích cực thái quá, họ sẽ ngay lập tức tin vào những lời khen, tạo ra một niềm tin không đáy về sức mạnh của bản thân mình. Cũng như loại bỏ những quan điểm đối nghịch. Suy cho cùng, cũng như “Ếch ngồi đáy giếng”, ta lại càng mắc kẹt cái giếng của sự ảo tưởng.
Hậu quả của nỗ lực ảo?
Hậu quả của việc mắc chứng bệnh nỗ lực ảo ảnh hưởng rất lớn tới nhiều mặt trong cuộc sống:
Công việc vì ôm đồm quá nhiều nên sẽ không có việc nào hoàn chỉnh, dẫn đến không hiệu quả, luôn ở trạng thái áp lực trong công việc. Khi đạt được điều gì đó, cá nhân sẽ tự mãn với thành tích tạm thời và nhanh chóng bỏ cuộc khi bản thân bị áp lực hoặc chưa hoàn thành được 20 – 30% kế hoạch.
Trong cuộc sống hàng ngày, bạn thường hay so sánh với người khác và đặt áp lực lên bản thân. Luôn nghĩ mình đã nỗ lực rất nhiều nhưng vẫn thất bại và không tin vào nỗ lực nữa.
Về lâu dài, việc này khiến bản thân luôn dậm chân tại chỗ và không thể phát triển, kể cả trong công việc cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần.
Dấu hiệu của nỗ lực ảo là gì?
Vấn đề này vẫn đang là một điều khó nói ngay cả với những nhà tâm lý học. Đơn giản, nếu bạn thử hỏi ai đó xung quanh rằng “Tôi có đang nỗ lực ảo hay không”, họ chẳng thể nào biết được, họ không biết trong đầu của bạn chứa những gì, họ có thể thấy bạn mỗi ngày đều ngồi trong thư viện nhưng để kiểm tra xem bạn tiếp thu gì từ quảng thời gian ấy là gần như không thể.
Vậy nên, bạn phải tự vấn bản thân mình rằng, những gì mình nhận được có xứng đáng với công sức mình đã bỏ ra hay không, “công sức” thật sự ấy. Trên đây là 3 dấu hiệu để bạn nhận ra mình có đang nỗ lực ảo hay không.
# 1. Hội chứng kẻ giả mạo.
Impostor syndrome /ɪmˈpɑː.stɚ ˌsɪn.droʊm/ (n) chỉ cảm giác sâu sắc rằng bản thân không xứng đáng với thành công mình đã đạt được, cùng nỗi sợ người khác “phát hiện” ra mình không tài giỏi đến mức đấy.
Imposter syndrome thường được dịch là “hội chứng kẻ giả mạo”. Dù có từ “syndrome” (hội chứng) trong tên, đây không phải một rối loạn tâm thần như trầm cảm, tự kỷ hay bipolar (rối loạn lưỡng cực). Nhưng impostor syndrome có thể là cánh cổng dẫn đến những rối loạn trên.
Bạn có thể vào đường dẫn này nếu muốn tìm hiểu thêm về hội chứng kẻ giả mạo (nguồn: Vietcetera)
# 2. Cái gì cũng muốn, nhưng lại không biết muốn gì.
Tiếp nhận mọi thứ không chủ đích nghĩa là thấy cái gì hay ho cũng đều muốn thử, chẳng hạn như thấy một quyển sách hay cũng muốn mua về đọc, thấy một công thức nấu ăn ngon cũng lưu lại định làm, tải tài liệu về đầy máy, nhưng không bao giờ mở ra… Bạn nghĩ mình đã nâng cao được sự hiểu biết của mình nhưng thực tế thì không như vậy. Bạn cứ mơ hồ trong sự hứng thú, tò mò của vô vàn thứ hay ho trên đời, muốn nỗ lực để được như thế, nhưng khi đào sâu vào vấn đề, làm thế nào để đạt được những điều đó, kế hoạch cụ thể ra sao… thì bạn vẫn chưa có sự hình dung rõ ràng về nó.
# 3. Biết mình muốn làm gì, nhưng lại không hoàn thành được Có những bạn khi bắt tay vào làm việc gì đó đều đặt mục tiêu và ghi ra những điều cần làm rất nhiều, đầy đủ. Nhưng khi thực hiện lại làm rất hời hợt, được một thời gian ngắn sẽ lấy muôn vàn lý do để lảng tránh và trì hoãn việc thực hiện. Kết quả tương tự như khi tiếp nhận không có chủ đích, vì không thực hiện tới nơi tới chốn nên cũng chẳng đạt được gì hơn.
3. Vòng lặp của sự lừa dối
Chúng ta luôn muốn mọi thứ diễn ra suôn sẻ, đó là một phần bản năng của con người. Nhưng mong muốn đó khiến cho chúng ta cách ly khỏi những suy nghĩ đánh thức ta giỏi giấc mơ về sự hoàn hảo của bản thân, khiến chúng ta không thể nhận ra mình đang sai hay đang phung phí thời gian thế nào.
Chúng ta còn gọi điều đó là “thành kiến xác nhận” (Confirmation Bias). Khi ấy chúng ta sẽ phóng đại những điều mà chúng ta nghĩ là đúng và xem nhẹ những lời khuyên đáng lẽ phải được coi trọng.
Những điều bên trên còn được gọi là hiệu ứng buồng vang thông tin (Echo chamber).
Có thể bạn đang nỗ lực ảo, nhưng khi bạn nhận ra điều đó, bạn lại nghi ngờ chính suy nghĩ ấy và tự an ủi rằng mọi thứ sẽ ổn thôi, và thế là bạn vẫn mắc kẹt trong trong vòng lặp này.
4. Thoát khỏi vòng lặp
Vậy làm sao để thoát khỏi vòng lặp ấy, trên đây là những cách theo quan điểm của tôi, nó sẽ hiệu quả (Tôi sẽ rất vui nếu nhận được đóng góp của bạn về phần này).
1. Chia nhỏ mục tiêu
Chấn chỉnh lại bản thân bằng cách lập ra bản kế hoạch sau đó chia nhỏ các mục tiêu (hàng giờ, hàng tuần, hàng tháng). Bạn cũng có thể áp dụng phương pháp SMART để đặt ra những mục tiêu hiệu quả cho bản thân. SMART là viết tắt của 5 tính chất mà một mục tiêu phải có: cụ thể (specific), tính toán được (measurable), có khả năng thực hiện (achievable), phù hợp (relevant), và kiểm soát thời gian (time-bound). Ví dụ như một tuần đọc sách 4 lần mỗi lần 30 phút – 1 tiếng và có thể linh hoạt thời gian. Điều này sẽ giúp bạn thực hiện được mục tiêu nhanh hơn.
Bạn có thể tham khảo bài Sharing của anh Phạm Hồng Phúc – FCT0132 để nắm được cách quản lý thời gian sao cho hiệu quả
2. Giảm thời gian sử dụng mạng xã hội
Mạng xã hội là nơi giúp chúng ta giải trí và là công cụ kết nối mọi người hiệu quả. Nhưng những điều thú vị và hấp dẫn đó như một con dao hai lưỡi, sinh ra những chất gây nghiện làm chúng ta xao nhãng công việc. Do vậy, hãy loại bỏ những thứ tiêu cực đó và đừng để mạng xã hội chiếm lấy hết thời gian của bạn. Bạn nên tự vạch ra giới hạn cho thời gian sử dụng mạng xã hội trong một ngày của mình để kiểm soát thời gian một cách tốt hơn!
3. Bệnh trì hoãn
Bạn nên nhớ “Hai thứ không thể lấy lại được đó là thời gian và cơ hội”. Hãy suy nghĩ xem bạn có thực sự bận rộn đến thế không? Hay do bạn quản lý thời gian chưa tốt? Suy nghĩ mai hãy làm hay căn bệnh trì hoãn sẽ khiến bạn tụt lùi về sau, đứng yên một chỗ để thời gian và cơ hội vụt mất. Tuổi trẻ trôi qua rất nhanh, chẳng dừng lại để đợi bạn. Đừng để nỗ lực ảo chi phối. Hãy biến những nỗ lực ảo đấy thành hiện thực!
4. Phương pháp tập trung
Bạn có thể xây dựng những phương pháp tập trung của riêng mình, không nhất thiết phải y hệt vì mỗi người một khác, bạn có thể học thiền, Pomodoro, và hơn hết: Đừng bỏ cuộc!
5. Lời kết
Thực sự cảm ơn bạn đã đọc đến cuối của bài viết này.
Thú thực, tôi của hiện tại cũng đang không chắc bản thân mình có đang còn bị nỗ lực ảo nữa hay không, nhưng khi biết nới những thông tin như trên, tôi đã cảm thấy mình ổn hơn rất nhiều, nhất là đối với một người sẽ trực tiếp tham gia vào kì thi Học sinh giỏi Quốc gia vào tháng 2/2023 tới đây. Chúc các bạn đạt được mục tiêu của mình và gặp nhiều may mắn với lựa chọn mà bản thân đã theo đuổi!
Viết bởi một người cũng đang cố gắng thoát khỏi nỗ lực ảo,
Vàng Đức Hoàng
Nguồn tham khảo:
- Self-deception: maybe why you’re still grey after practicing every day by -is-this-fft Vietcetera
- Phòng Chăm sóc và hỗ trợ người học, UEH
- Lan Võ, Nỗ lực ảo: Khi sự cố gắng chỉ là cảm xúc nhất thời và hết! (2021).
- C.C. Moldovan, Virtual Effort: An Advanced User Interface that Combines Various Visual Information with a Kinetic System for Virtual Object Manipulations (2013).
- Tiffany Luong, Studying the Mental Effort in Virtual Versus Real Environments (2019). Trần Thị Hoài Thương, YBox, Nỗ lực ảo – Căn bệnh (2021). Sương Jena, Nỗ Lực Ảo? Cách Khắc Phục “Căn Bệnh” Của Giới Trẻ Hiện Nay (2021).
2,079 total views, 1 views today